Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο ΘεσσαλονίκηςΠαπαγεωργίου Ιωάννης
Το μάθημα αποτελεί συνέχεια και εξειδίκευση του υποχρεωτικού μαθήματος του Β’ εξαμήνου «Εισαγωγή στη Συγκριτική Πολιτική. Τα πολιτικά συστήματα της Δυτικής Ευρώπης». Επιδιώκει να εμβαθύνει την μελέτη των δύο αυτών πολιτικών συστημάτων.
Ως προς τη Μεγάλη Βρετανία, το μάθημα αναλύει την ιστορία, τους θεσμούς και την πολιτική ζωή της Μεγάλης Βρετανίας, ξεκινώντας από τα σημαντικότερα γεγονότα στη βρετανική πολιτική σκηνή μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εξετάζονται ειδικότερα η διαμόρφωση του κοινοβουλευτισμού στη Βρετανία, ο τρόπος με τον οποίο η χώρα συνδυάζει την ιστορική παράδοση και την προσαρμογή στην νεωτερικότητα, ενώ αναλύονται και οι βασικές αρχές που διέπουν τους θεσμούς, την κοινωνία, και τα κόμματα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αλλά και οι αντιφάσεις του πολιτικού της συστήματος.
Η Βρετανία, αν και η παλαιότερη κοινοβουλευτική δημοκρατία του κόσμου με ιδιαίτερα ανεπτυγμένους πολιτικούς θεσμούς, υπήρξε ταυτόχρονα και μέχρι πρόσφατα μια εξαιρετικά ταξική κοινωνία. Πρόκειται για μια σύγχρονη, ελεύθερη και δημοκρατική χώρα, αλλά ο αρχηγός του κράτους είναι κληρονομικός μονάρχης, επικεφαλής επίσημης εκκλησίας. Διαθέτει δύο νομοθετικά σώματα, αλλά το ένα από τα δύο δεν εκλέγεται από τους πολίτες. Προστατεύει τις ατομικές ελευθερίες που στηρίζονταν στο εθιμικό δίκαιο και μόλις σχετικά πρόσφατα τα ανθρώπινα δικαιώματα κωδικοποιήθηκαν ως αναπόσπαστο μέρος της βρετανικής νομοθεσίας. Διαθέτει σύνταγμα, που ωστόσο δεν είναι καταγεγραμμένο σε ένα ενιαίο κείμενο. Είναι από τις πλέον συγκεντρωτικές χώρες στην Ευρώπη και ταυτόχρονα βιώνει και ενσωματώνει αποσχιστικές διεκδικήσεις. Τέλος, οι πολιτικές και συνταγματικές επιπτώσεις της αποχώρησης της Βρετανίας από την Ε.Ε. επιφέρει τεράστιες αλλαγές στο πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο της χώρας.
Το μάθημα θα παρακολουθήσει τις αντιφάσεις αυτές και θα παράσχει μια κριτική και εμπεριστατωμένη κατανόηση των πολιτικών της Βρετανίας και μια πλήρη και σαφή κατανόηση των χαρακτηριστικών που καθορίζουν τους θεσμούς και το πολιτικό σύστημα της χώρας. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις μακροπρόθεσμες συνέπειες του Brexit και στην παρατεινόμενη αβεβαιότητα για την σχέση της Σκωτίας με το Ηνωμένο Βασίλειο.
Σε ό, τι αφορά την Γαλλία, σκοπός του μαθήματος είναι να αναλύσει τα μείζονα ζητήματα του γαλλικού πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας σήμερα, μελετώντας τα θεμέλια και την εξέλιξη των θεσμών και εκφάνσεων της γαλλικής πολιτικής ζωής. Το μέρος αυτό εξετάζει τη σταδιακή διαμόρφωση του γαλλικού πολιτικού συστήματος από τη Γαλλική Επανάσταση και μετά, και ιδίως την εμφάνιση και εξέλιξη των θεσμών της 5ης Δημοκρατίας και την προσαρμογή του συστήματος αυτού από μια προσωπική επιλογή του στρατηγού Ντε Γκωλ σε ένα ευρέως αποδεκτό πολιτικό συστήμα. Θα εξετασθεί ιδίως η θεσμική αρχιτεκτονική της 5ης Δημοκρατίας – ο ρόλος του προέδρου, της κυβέρνησης και των νομοθετικών σωμάτων – το νέο κομματικό σύστημα που διαμορφώθηκε, η αργή αλλά σημαντική διαδικασία της αποκέντρωσης στη χώρα ενώ, σε ό, τι αφορά τον ρόλο της Γαλλίας στη διεθνή σκηνή, θα αναλυθεί η σχέση της χώρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και με τις πρώην αποικίες της.
Κατά τη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους 2022-23, το μάθημα θα δώσει έμφαση στις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις, ιδίως τις πολιτικές και θεσμικές συνέπειες της προεδρίας Μακρόν και της δημιουργίας ενός νέου κομματικού συστήματος, οι εξελίξεις στις γαλλογερμανικές σχέσεις και το ενδεχόμενο της ανόδου της Μαρίν Λεπέν στην ηγεσία της χώρας.
Θεματικές ενότητες για το ακαδημαϊκό έτος 2022-23
Μάθημα 1ο Η ιστορική διαμόρφωση του πολιτεύματος της Μεγάλης Βρετανίας
• Τα θεμέλια του πολιτικού συστήματος
• Η πολιτική κουλτούρα
• Η ταξική διαμόρφωση της βρετανικής κοινωνίας
•
Μάθημα 2ο Το βρετανικό σύνταγμα
• Πηγές
• Η σημασία του εθιμικού δικαίου
• Η κυριαρχία του Κοινοβουλίου
• Devolution – προς ένα ομοσπονδιακό Ηνωμένο Βασίλειο
•
Μάθημα 3ο το πολιτικό και κομματικό σύστημα μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο
• Κόμματα – η ιστορία του δικομματισμού
• Εκλογές και εκλογικό σύστημα
• Τα περιφερειακά κόμματα
• Η σταδιακή διάβρωση του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος
Μάθημα 4ο Η νομοθετική εξουσία
• Η Βουλή των Κοινοτήτων
• Η Βουλή των Λόρδων
• Η νομοθετική διαδικασία
• Οι αποκεντρωμένες βουλές (Σκωτία, Ουαλλία, Β. Ιρλανδία)
Μάθημα 5ο Η εκτελεστική εξουσία
• Ο ρόλος του Μονάρχη
• Η κυβέρνηση
• Η Διοίκηση
• Οι αποκεντρωμένες κυβερνήσεις
Μάθημα 6ο Η δικαστική εξουσία
• The common law
• Η σταδιακή προσαρμογή στο γραπτό δίκαιο
Μάθημα 7ο Η Βρετανία στην Ευρώπη και τον κόσμο
• Το Brexit και οι πολιτικές και θεσμικές του συνέπειες
• Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ
Μάθημα 8ο Η ιστορική διαμόρφωση του πολιτικού συστήματος της Γαλλίας και δημιουργία της 5ης Δημοκρατίας
• Η γένεση του γαλλικού κράτους
• Τα βασικά χαρακτηριστικά των πολιτικών συστημάτων πριν την 5η Δημοκρατία
• Η γαλλική πολιτική κουλτούρα
• Η δημιουργία και τα βασικά χαρακτηριστικά της 5ης Δημοκρατίας
o Το ημιπροεδρικό σύστημα
o Το πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα
• Η προσωπικότητα του Προέδρου
o Ο Ντε Γκωλ
o Οι υπόλοιποι πρόεδροι της Γαλλίας
Μάθημα 9ο Ο πρόεδρος και η Κυβέρνηση
• Η ρόλος του Προέδρου
• Η κυβέρνηση
• Οι σχέσεις προέδρου – κυβέρνησης
• Από τη «συγκατοίκηση» στην «προεδροποίηση»
Μάθημα 10ο Η νομοθετική εξουσία και τα πολιτικά κόμματα
• Η υποταγμένη Εθνοσυνέλευση
• Ο δευτερεύων ρόλος της Γερουσίας
• Το κομματικό σύστημα σήμερα
Μάθημα 11ο Η δικαστική εξουσία
• Το Συνταγματικό Δικαστήριο
• Το Συμβούλιο της Επικρατείας
Μάθημα 12ο Η διοίκηση και οι δημόσιες πολιτικές
• Η διοικητική ελίτ (ENA, Grandes Ecoles)
• Η αποκέντρωση
• Ο ρόλος του κράτους στην οικονομική πολιτική
Μάθημα 13ο Η Γαλλία στον κόσμο
• Ο διεθνής ρόλος της Γαλλίας
o Η Γαλλοφωνία
o La Francafrique
• Η Γαλλία στην Ευρωπαϊκή Ένωση