Η ποιητική μεθοδολογία αποτελεί μέρος της ερευνητικής διαδικασίας και σημαντική ερευνητική επιλογή στη διάθεση ενός πολιτικού επιστήμονα που στοχεύει στη μελέτη, ανάλυση, κατανόηση και ανάδειξη των προς ανάλυση φαινομένων και των δι-υποκειμενικών νοηματοδοτήσεων (ατομικών ή συλλογικών) που εμπλέκονται σε αυτά. Το συγκεκριμένο μάθημα, όπως αποτυπώνεται και στο τίτλο, στοχεύει να παρουσιάσει στους φοιτητές με επάρκεια τις ποιοτικές μεθοδολογικές επιλογές λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες ψηφιακής επεξεργασίας των δεδομένων που προκύπτουν από τον εν λόγω μεθοδολογικό προσανατολισμό.

Η Ποιοτική μεθοδολογία στην εποχή των υπολογιστών αποτελεί μέρος του καινοτόμου γνωστικού πεδίου που συζητείται ευρέως από το 2003 και μετά. Μια ακαδημαϊκή συζήτηση που οδήγησε στη διαμόρφωση του πολλά υποσχόμενου πεδίου των Ψηφιακών Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών και Πολιτικών Σπουδών. Οι δυνατότητες των υπολογιστών συνδυαζόμενες με τις ποιοτικές δεξιότητες των φοιτητών έχουν καταστήσει τον ποιοτικό μεθοδολογικό τρόπο αποτελεσματικότερο και ενθαρρύνουν τον ψηφιακό εγγραματισμό των φοιτητών στις κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες.

Σε αυτή την εκπαιδευτική παρουσίαση μεγάλο ρόλο παίζει η συγκριτική προσέγγιση του πεδίου της ποιοτικής έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες και η σύμπλεξη με άλλες μεθοδολογικές επιλογές που μπορεί να σχετίζονται όρους συμπληρωματικότητας, επιβεβαίωσης, ελέγχου ή και περαιτέρω τεκμηρίωσης. Μια σημαντική παράμετρος στη διδασκαλία του μαθήματος είναι ο σχολιασμός της συμβατότητας συγκεκριμένων πεδίων των πολιτικών και κοινωνικών επιστημών με την ποιοτική διερεύνηση και μεθοδολογία. Καθώς ο φοιτητής γνωρίζει ένα ευρύ φάσμα των δυνατοτήτων που έχει μπορεί να επιλέξει το καταλληλότερο μεθοδολογικό μονοπάτι ή να προβεί στον αποτελεσματικό συνδυασμό περισσότερων της μια μεθοδολογικής επιλογής.

Το μάθημα μπορεί να είναι χρήσιμο σε μεγάλο εύρος φοιτητών. Μπορεί δηλαδή να είναι χρήσιμο σε κάποιον/α που πρόσφατα έχει ξεκινήσει τις σπουδές του και σε κάποιον/α που τελειώνει ή προετοιμάζεται για το μεταπτυχιακό του. Για το λόγο αυτό οι μεθοδολογικές επιλογές θα παρουσιαστούν, θα συζητηθούν και θα αναλυθούν στο πλαίσιο μιας ερευνητικής διεργασίας που περιλαμβάνει διερεύνηση της βιβλιογραφίας, διατύπωση ερευνητικού ερωτήματος συμβατού με την ποιοτική διερεύνηση, κατάρτιση ερευνητικού σχεδίου, επιλογή μεθοδολογίας, σύνδεση με το θεωρητικό πλαίσιο, επιλογή πηγών πραγματολογικού υλικού για συλλογή δεδομένων, επεξεργασία και ανάλυση τους, εξαγωγή συμπερασμάτων, διατύπωση εξηγητικών προτάσεων και θεωρητικών συμπερασμάτων.

Στο πλαίσιο του μαθήματος θα προσπαθήσουμε με απτά παραδείγματα και μελέτες περίπτωσης, ο κάθε φοιτητής να πραγματοποιήσει το πρώτο του ερευνητικό σχέδιο με ποιοτικό προσανατολισμό και να βιώσει την ερευνητική εμπειρία με τη καθοδήγηση του διδάσκοντα στο πλαίσιο της ύλης και των μαθημάτων.

Σε αυτή τη διαδικασία σημαντική θεωρείται η επαρκής κατανόηση του πλαισίου δεοντολογίας, της επίγνωσης των όρων της «διπλής ερμηνευτικής» και του ερευνητικού αναστοχασμού, του σεβασμού των αρχών της ακαδημαϊκότητας (ετεροαναφορές, αποφυγή πλαγιαρισμού/λογοκλοπής), την εξασφάλιση της εγκυρότητας και αξιοπιστίας μιας ποιοτικής διερεύνησης καθώς και τις αρχές των πολυμεθοδολογικών-μικτών προσεγγίσεων και του τριγωνισμού.

Η διδασκαλία αυτού του μαθήματος στοχεύει να εξοικειώσει  του φοιτητές με: (1) την δημιουργία ερευνητικών σχεδίων με τη χρήση ποιοτικών εργαλείων, (2) τη διατύπωση ερευνητικών ερωτημάτων, (3) την ανάπτυξη καινοτόμων και δημιουργικών ιδεών ως προς τη σχεδιαζόμενη ερευνητική διερεύνηση, (4) την επιλογή της κατάλληλης τεχνικής, προπαρασκευής και επεξεργασίας του πραγματολογικού υλικού, της επαρκούς ανάλυσης του, της αποτελεσματικής συγκρότησης της συζήτησης που ακολουθεί της ανάλυσης, και (5) την τεκμηρίωση των ευρημάτων για να καταλήξει σε χρήσιμα για την ποιοτική έρευνα και την κοινότητα των Πολιτικών επιστημών συμπεράσματα.

Συγκεκριμένα οι φοιτητές μετά την ολοκλήρωση των μαθημάτων θα είναι σε θέση:

1.    Να κατανούν και να χειρίζονται ποιοτικές μεδόδους έρευνας.
2.    Να αναπτύσσουν το δικό τους μεθοδολογικό μοντέλο, βασισμένο στην ακαδημαϊκή βιβλιογραφία και εμπειρία.
3.    Να διερευούν την υπάρχουσα βιβλιογραφία και να αναγνωρίζουν τα πεδία  που μπορούν να καλύψουν με ενδεχόμενη δική τους ποιοτική έρευνα.
4.    Να μορφοποιούν δική τους ερευνητική πρόταση στον τομέα των πολιτικών επιστημών και να αναπτύσσουν ένα ερευνητικό σχέδιο με τη χρήση ποιοτικών μεθοδολογικών εργαλείων.
5.    Να θέτουν ένα ερευνητικό ερώτημα και να επιστρατεύουν επιχειρήματα σχετικά με τις αποφάσεις τους, τις δυνατότητες που έχει η έρευνα τους, τα προσδοκώμενα οφέλη και τους περιορισμούς των επιλογών τους.
6.    Να υλοποιούν τον ερευνητικό τους σχεδιασμό και να πραγματοποιούν τη συλλογή δεδομένων με την χρήση των επιλεγμένων εργαλείων σύμφωνα με τα ακαδημαϊκά πρότυπα και τη δεοντολογία.
7.    Να υποβάλουν προτάσεις για μελλοντική επιστημονική έρευνα διαμορφώνοντας μια κριτική στάση απέναντι στο ερευνητικό τους εγχείρημα.

Βιβλιογραφία μαθήματος (Εύδοξος)
Ιωσηφίδης, Θεόδωρος. Ποιοτικές Μέθοδοι Έρευνας και Επιστημολογία των Κοινωνικών Επιστημών, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Τζιόλα 2019
Πατηνιώτης, Μανώλης (επιμ.), Εισαγωγή στις Ψηφιακές Σπουδές (συλλογή κειμένων), Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Ροπή, 2020

Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη
Gray, David E., H ερευνητική μεθοδολογία στον Πραγματικό Κόσμο, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις  Τζιόλα, 2019.
Adler, Emily, Stier, Κοινωνική Έρευνα, Μια ξενάγηση στις Μεθόδους και στις Τεχνικές, (Επιμ. Τσιρμπας, Γιάννης), Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Τζιόλα, 2018.
Snape D. & Spencer L. (2003). The Foundations of Qualitative Research. Στο Ritchie J. & Lewis J. (Επιμ.), Qualitative Research Practice - A Guide for Social Science
Students and Researchers. London: SAGE Publications, Inc.
Negroponte, Nicolas, Being Digital, Hodder and Stoughton, Great Britain, 1995.
Heinz von Foerster, Understanding Understanding, Essays on Cybernetics and Cognition, Springer, Urbana, 200