ECTS:

4

Κωδικός Μαθήματος:

ΚΕ0Χ45

Κύκλος / Επίπεδο:

Προπτυχιακό

Υποχρεωτικό / Επιλογής:

Επιλογής

Περίοδος Διδασκαλίας:

Εαρινό

Περιεχόμενο Μαθήματος:

Το μάθημα στοχεύει να εμβαθύνει τις γνώσεις των φοιτητών γύρω από τις συνθήκες που διαμορφώθηκε η ταξική πάλη στην χώρα μας κατά τον 20^ο και 21^ο αιώνα. Ζητήματα όπως η βιομηχανική ανάπτυξη και η συγκρότηση του πρώιμου συνδικαλιστικού κινήματος στη χώρα μας αποτελούν τα κύρια θέματα του μαθήματος.  Η μελέτη της συγκρότησης του εργατικού κινήματος μπορεί να διαφωτίσει και να εμπλουτίσει τις γνώσεις μας γύρω από τις «ιδιαίτερες» συνθήκες ανάπτυξης του καπιταλισμού στην Ελλάδα, την συγκεκριμένη Ελληνική κοινωνικοοικονομική δομή η οποία σύμφωνα με ορισμένες δημοφιλείς τάσεις στην κοινωνική θεωρία, απέτρεψε τη δημιουργία ενός μαζικού εργατικού κινήματος. Ο σκοπός του μαθήματος είναι να προσεγγίσει κριτικά αυτές τις θεωρητικές θέσεις, και να βοηθήσει στην έρευνα για τη διαμόρφωση των ταξικών σχέσεων στη χώρα μας. Για αυτό το σκοπό θα γίνει προσπάθεια σύγκρισης του Ελληνικού εργατικού Κινήματος με το Ευρωπαϊκά εργατικά κινήματα στην Ευρώπη και ειδικά με το Βρετανικό εργατικό κίνημα.

Οργάνωση – Χρονοδιάγραμμα Μαθημάτων

1^ο Μάθημα: Στοιχεία για τη συγκρότηση του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος: Θεωρητικές προσεγγίσεις. Μεθοδολογικά Ζητήματα της έρευνας για το Ελληνικό Εργατικό κίνημα

2^ο Μάθημα: Βρετανικό εργατικό κίνημα: Ηθική Οικονομία και Εργατικό Κόμμα.

3^ο Μάθημα: Ιδιατερότητες της Ελληνικής εργατικής τάξης.

4^ο Μάθημα: Η συγκρότηση της ΓΣΕΕ και του ΣΕΚΕ. Η Φεντερασιόν και η «φιλεργατική» πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου.

5^ο Μάθημα: Μακεδονικό Ζήτημα και η θεσμοποίηση του Αντικομουνισμού.

6^ο Μάθημα: Το Εργατικό κίνημα απέναντι στο καθεστώς της 4^ης Αυγούστου και στη Γερμανική Κατοχή.

7^ο Μάθημα: Εργατικό και Φεμινιστικό Κίνημα. Συγκλίσεις και Αποκλείσεις.

8^ο  Μάθημα: Το εργατικό κίνημα στον Εμφύλιο και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.

9^ο Μάθημα: Η «χαμένη Άνοιξη» της δεκαετίας του ’60.

10^ο Μάθημα: Το εργατικό κίνημα την μεταπολίτευση. Η συγκρότηση του εργοστασιακού κινήματος.

11^ο Μάθημα: ΠΑΣΟΚ και συνδικάτα.

12^ο Μάθημα: Το εργατικό κίνημα στον 21^ο αιώνα: Ευελιξία και Επισφάλεια.

13^ο Μάθημα: Ανακεφαλαίωση.

Μετά το πέρας των μαθημάτων οι φοιτητές θα έχουν αποκτήσει επαρκείς γνώσεις για τις ιδιαίτερες συνθήκες κάτω από τις οποίες συγκροτήθηκε το ελληνικό εργατικό κίνημα και θα μπορούν να διακρίνουν ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα σε αυτό το κίνημα και το αντίστοιχο Βρετανικό. Στόχος επίσης είναι οι φοιτητές να εμβαθύνουν σε δομικά χαρακτηριστικά του Ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού που αφορούν όχι μόνο την ταξική πάλη, αλλά επίσης τη διαμόρφωση της εθνικής ιδεολογίας και τις έμφυλες σχέσεις.

• Γραπτές Εξετάσεις με θέματα εκτεταμένης απάντησης
• Προφορική Εξέταση (Εκτεταμένη Ανάλυση)
• Γραπτή Εργασία (Συνοπτική ανάλυση επιλεγμένου θέματος 1200 λέξεων (10%+/-).

 Προτεινόμενα Συγγράμματα:

1. ΕΡΓΑΣΙΑ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΦΥΛΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 1095 Έκδοση: 1η/2009 Συγγραφείς: ΠΑΠΑΣΤΕΦΑΝΑΚΗ ΛΗΔΑ ISBN: 9789605242879 Τύπος: Σύγγραμμα Διαθέτης (Εκδότης): ΙΔΡΥΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΕΡΕΥΝΑΣ-ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ
2.  ΡΗΞΗ ΚΑΙ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 77111939 Έκδοση: 1/2010 Συγγραφείς: ΓΚΙΚΑΣ Ι. ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ISBN: 9789604511020 Τύπος: Σύγγραμμα Διαθέτης (Εκδότης): ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για μελέτη 

• Αβδελά Έφη, «Θεσσαλονίκη, ο σοσιαλισμός των “άλλων”: ταξικοί αγώνες, εθνοτικές συγκρούσεις και ταυτότητες φύλου στη μετα-οθωμανική Θεσσαλονίκη», Τα Ιστορικά 18-19 (1993), 171-204.
• Αβδελά Έφη, «Η κοινωνική τάξη στη σύγχρονη ιστοριογραφία: από το οικονομικό δεδομένο στην πολιτική κατασκευή», Τα Ιστορικά 22 (1995), 173-204.
• Αβδελά Έφη, «Αμφισβητούμενα νοήματα: προστασία και αντίσταση στις Εκθέσεις των Επιθεωρητών Εργασίας, 1914-1936», Τα Ιστορικά (1998) 28-29, 171-202.
• Αβδελά Έφη, Η μισθωτή εργασία ως πεδίο συγκρότησης κοινωνικών κινημάτων στο Μεσοπόλεμο», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης (8) 1998, αφιέρωμα: «Κοινωνικά κινήματα και κοινωνικές επιστήμες», 83-99.
• Αλεξίου Θανάσης, «Οι κοινωνικές αιτίες της καπνεργατικής διαμαρτυρίας στο μεσοπόλεμο», Τα Ιστορικά, 1994 (21), 339-364.
• Αλεξίου Θανάσης, Κοινωνικές τάξεις, κοινωνικές ανισότητες και συνθήκες ζωής, Παπαζήσης, Αθήνα 2016.
• Αναστασιάδης Γ, Μαρατντζίδης Ν, Κεραμοπούλου Χ, Ταταλάς Θ, Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα της Θεσσαλονίκης. Η ιστορική φυσιογνωμία του. ΕΚΘ, Θεσσαλονίκη 1997.
• Γκίκας Ι. Αναστάσης, Από την πείρα του κινήματος των οικοδόμων στην Ελλάδα, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2013.
• Δάγκας Αλέξανδρος, Ο χαφιές. Το κράτος κατά του κομμουνισμού, Συλλογή πληροφοριών από τις υπηρεσίες Ασφαλείας Θεσσαλονίκης 1927, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1995.
• Δάγκας Αλέξανδρος, Συμβολή στην έρευνα για την οικονομική και κοινωνική εξέλιξη της Θεσσαλονίκης: Οικονομική δομή και κοινωνικός καταμερισμός της εργασίας, 1912-1940, Μελέτες Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης Ν. 2, Θεσσαλονίκη 1998.
• Δάγκας Αλέξανδρος, «Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος, ελληνικό τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς», στο Χατζηιωσήφ Χρήστος. (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα. Ο μεσοπόλεμος 1922-1940, τόμος Β2, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2003, σ.154-201.
• Δάγκας Αλέξανδρος και Γιώργος Λεοντιάδης, Το ελληνικό εργατικό κίνημα έναντι του φασισμού και του πολέμου 1934 – 1941. Οι απόψεις Παπαπαναγιώτου. Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2007.
• Ελεφάντης Άγγελος, Η επαγγελία της αδύνατης επανάστασης. ΚΚΕ και αστισμός στον μεσοπόλεμο, Θεμέλιο, Αθήνα 1976. • Καμπαγιάννης Θανάσης, Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα στην Ελλάδα, 1918 – 1926, Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, Αθήνα 2007.
• Καρπόζηλος Κωστής, Κόκκινη Αμερική. Έλληνες μετανάστες και το όραμα του Νέου Κόσμου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ρέθυμνο 2017.
• Κορδάτος Γιάννης, Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, Εκδόσεις Μπουκουμάνη, Αθήνα 1972.
• Λαμπροπούλου Δήμητρα, Οικοδόμοι: Οι άνθρωποι που έχτισαν την Αθήνα 1950 – 1967, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2009.
• Λεοντίδου Λίλα, Πόλεις της σιωπής. Εργατικός εποικισμός της Αθήνας και του Πειραιά, 1909-1940, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, Αθήνα 2001.
• Λιάκος Αντώνης, Η Σοσιαλιστική και Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης (Φεντερασιόν) και η Σοσιαλιστική Νεολαία, Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1985.
• Λιάκος Αντώνης, «Η ιστοριογραφία του εργατικού κινήματος: Σημειώσεις για μια επισκόπηση», Σύγχρονα Θέματα 35-36-37 (1988), 161-170.
• Λιάκος Αντώνης, «Οι καπνεργάτες στον Μεσοπόλεμο: Μια επικίνδυνη τάξη» Εντευκτήριο, 1992 (19) 60 – 69.
• Λιάκος Αντώνης, Εργασία και πολιτική στην Ελλάδα του μεσοπολέμου. Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας και η ανάδυση των κοινωνικών θεσμών, Ίδρυμα Έρευνας και Παιδείας της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 1993.
• Ληξουριώτης Γιάννης, «Προστατευτικός νομοθετικός παρεμβατισμός και η εμφάνιση του εργατικού δικαίου στην Ελλάδα: η περίπτωση της παιδικής εργασίας», Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος – Χρήστος Χ. Χατζηιωσήφ (επιμ) Βενιζελισμός και αστικός εκσυγχρονισμός, Β΄έκδοση, Ηράκλειο 1992
• Μαργαρίτης Γιώργος, Προαγγελία Θυελλωδών ανέμων… Ο πόλεμος στην Αλβανία και η πρώτη περίοδος της κατοχής, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2009.
• Μαρκέτος Σπύρος, «Η ελληνική αριστερά», στο Χατζηιωσήφ Χρήστος (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα 1922-1940 ο Μεσοπόλεμος, τόμος Β2, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2003, σ.125-153.
• Μαρκέτος Σπύρος, Πώς φίλησα τον Μουσσολίνι. Τα πρώτα βήματα του ελληνικού φασισμού, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2006.
• Μαχαιρά Άννα, «Η Θεσσαλονίκη του μεσοπολέμου», στο Χατζηιωσήφ Χρήστος (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα. Ο Μεσοπόλεμος, 1922-1940, τόμος Β1, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2002, σ.107-131.
• Μοσκώφ Κωστής, Εισαγωγικά στην ιστορία του κινήματος της εργατικής τάξης. Η διαμόρφωση της εθνικής και κοινωνικής συνείδησης στην Ελλάδα, Καστανιώτης, Αθήνα 1988.
• Μουδόπουλος Σταύρος, «Ο νόμος 281/1914 για τα επαγγελματικά σωματεία και η επίδραση του στην εξέλιξη του συνδικαλιστικού κινήματος», στο: Μαυρογορδάτος Θ. Γιώργος - Χατζηιωσήφ Χ. Χρήστος (επιμ.), Βενιζελισμός και αστικός εκσυγχρονισμός, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτη, Ηράκλειο 1992, σ.225-253.
• Μπαχάρας Δημήτρης, «Μελετώντας τις απαρχές του αντικομμουνισμού», Μνήμων, 29 (2008), 175-198.
• Μπεναρόγια Αβραάμ, Η πρώτη σταδιαδρομία του ελληνικού προλεταριάτου, Όλκός, Αθήνα 1975.
• Μπουρλάς Μωυσής Μιχαήλ, Έλληνας, Εβραίος και αριστερός, Νησίδες, Σκόπελος 2000.
• Παλούκης Κώστας, Αρχειομαρξιστές. Οι άλλοι κομμουνιστές του Μεσοπολέμου, Ασίνη, Αθήνα 2020
• Παναγιωτίδης Γιάννης, Η πορεία του εργατικού κινήματος στη Θεσσαλονίκη, Κώδικας, Θεσσαλονίκη 2007.
• Παπαστεφανάκη Λήδα, Η φλέβα της γης: Τα μεταλλεία της Ελλάδας, 19ος – 2ος αιώνας, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2017.
• Πιζάνιας Πέτρος, Οι φτωχοί των πόλεων. Η τεχνογνωσία της επιβίωσης στην Ελλάδα το μεσοπόλεμο, Θεμέλιο, Αθήνα 1993.΄
• Ποταμιάνος Νίκος (επιμ.), Εκδοχές της Ηθικής Οικονομίας. Ιστορικές και Θεωρητικές μελέτες. Ρέθυμνο 2021. Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών –ΙΤΕ.
• Ρηγίνος Μιχάλης, Παραγωγικές δομές και εργατικά ημερομίσθια στην Ελλάδα, 1909-1936. Βιομηχανία-Βιοτεχνία, Ίδρυμα Έρευνας και Παιδείας της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδας, Αθήνα 1987.
• Σεφεριάδης Σεραφείμ, «Για τη συγκρότηση της εργατικής τάξης στην Ελλάδα (1870-1936): Μερικοί προβληματισμοί πάνω σε ένα παλιό θέμα», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης 6, Νοέμβριος 1995, 9-78.
• Ταμτάκος Γιάννης, Αναμνήσεις μιας ζωής στο επαναστατικό κίνημα, Κύκλοι Αντιεξουσίας, Θεσσαλονίκη 2003.
• Τόμπσον, Ε.Π. Η Ηθική Οικονομία του Πλήθους στην Αγγλία τον 18^ο Αιώνα. Αθήνα 2020. Εκδόσεις ΕΑΠ.
• Τόμπσον Ε.Π. Η συγκρότηση της Αγγλικής Εργατικής Τάξης. Αθήνα 2018. Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς.
• Φουντανόπουλος Κώστας, Εργασία και εργατικό κίνημα στη Θεσσαλονίκη. Ηθική οικονομία και συλλογική δράση στο μεσοπόλεμο, Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 2005.
• Φουντανόπουλος Κώστας, «Πρόσφυγες και εργατικό κίνημα στο Μεσοπόλεμο. Ορισμένες παρατηρήσεις πάνω σε μια περίπλοκη σχέση», Ελένη Ιωαννίδου (επιμ.), Η μεταμόρφωση της Θεσσαλονίκης. Η εγκατάσταση των προσφύγων στην πόλη (1920-1940), Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2010, σ.137-159.
• Χατζηδήμου Γιάννης, Σημειώσεις από την ιστορία του εργατικού μας κινήματος, Αθήνα, 1990. • Χατζηιωσήφ Χρήστος, «Κοινοβούλιο και δικτατορία», στο Χατζηιωσήφ Χρήστος (επιμ), Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, Ο Μεσοπόλεμος 1922-1940, τόμος Β2, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2003, σ.37-123.