Μαρκέτος Σπύρος
Το μάθημα καλύπτει την ιστορία των ιδεών της πολιτικής αντίδρασης στην Ευρώπη τον καιρό που κύλησε από τη Γαλλική Επανάσταση ως τις ημέρες μας, με έμφαση αφενός στην ελληνική πολιτική ιστορία του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα και αφετέρου στις ημέρες μας. Εξετάζει αυτά τα ζητήματα σε συνάρτηση με τα κοινωνικά και διανοητικά τους συμφραζόμενα, κι επίσης επιδιώκοντας μια συγκριτική οπτική, η οποία να διακρίνει τις παράλληλες εξελίξεις στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες.
Κομβικά σημεία της ιστορίας που εξετάζουμε εδώ είναι, διεθνώς, οι έννοιες και η ιστορία της αντεπανάστασης, του φασισμού και της άκρας δεξιάς. Επίσης, στο ελληνικό πλαίσιο, η εξάπλωση των αντικοινοβουλευτικών οργανώσεων και ιδεολογικών ρευμάτων γύρω στα 1900, η καταλυτική επίδραση του σύγχρονου τύπου πολέμου στην πολιτική συνείδηση μεταξύ του 1912 και του 1922, οι κοινωνικές εντάσεις που προκλήθηκαν από το αγροτικό ζήτημα και τη Μικρασιατική Καταστροφή, η στρατοκρατική παλίρροια του Μεσοπολέμου που κορυφώθηκε στην κονδυλική και τη μεταξική δικτατορία, η ανάπτυξη φασιστικών τάσεων μεταξύ του πλέγματος εξουσίας και των αστών, και η δημιουργία μαζικών φασιστικών κινημάτων τη δεκαετία του 1940, που δρούσαν σε συνεργεία με φιλελεύθερες και συντηρητικές ελίτ.
Στην πορεία του μαθήματος θα διατρέξουμε πολλές πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές της πολιτικής και διανοητικής ιστορίας εκείνων των χρόνων, στις οποίες αποτυπώθηκαν οι κυμαινόμενες σχέσεις μεταξύ φιλελευθερισμού, συντηρητισμού και φασισμού.
Mάθημα Ι. Γενική εισαγωγή στο μάθημα. Το πλαίσιο του φαινομένου και οι βασικές εξηγητικές έννοιες. Άκρα δεξιά, φασισμός, ναζισμός, αντεπανάσταση, πατριαρχία και μισογυνική κουλτούρα, ρατσισμός, αντισημιτισμός, αντιρομανισμός, εθνικισμός, ιμπεριαλισμός, δουλεία, καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, καπιταλιστικό σύστημα.
Mάθημα ΙI. Οι καταβολές της ευρωπαϊκής άκρας δεξιάς τον δεκατο ένατο αιώνα. Γαλλική Επανάσταση και αντεπανάσταση. Παλινόρθωση και Λευκή Τρομοκρατία. Γενοκτονίες, αποικιοκρατία και ιμπεριαλισμός. Θρησκεία και επιστήμη. Οριενταλισμός, ρατσισμός, αντισημιτισμός, αντιρομανισμός, και κοινωνικός δαρβινισμός.
Mάθημα ΙII. Ιστοριογραφικές και πολιτικές προσεγγίσεις του φασισμού. Μαρξιστικές σχολές, ανθρωπολογία, ψυχολογία, πολιτισμικές σπουδές, κοινωνιολογία, πολιτική επιστήμη, ιστορία. Στάνλεϋ Πέην, Ζεβ Στερνέλ, Τζωρτζ Μος, Τιμ Μέησον, Ρότζερ Ήτγουελ, Ρότζερ Γκρίφφιν, Εμίλ Νόλτε, Εμίλιο Τζεντίλε.
Mάθημα ΙV. Aνατομία του φασισμού: η θεώρηση του Ρόμπερτ Πάξτον.
Mάθημα V. Aνατομία του φασισμού: οι μαρξιστικές θεωρήσεις.
Mάθημα VΙ. Η διανοητική προϊστορία του φασισμού στις ευρωπαϊκές χώρες. Αντεπανάσταση, αντισημιτισμός, δικαιολογήσεις του ιμπεριαλισμού, καθολικισμός, προτεσταντισμός και ορθοδοξία, οριενταλισμός, ρατσισμός, αντισημιτισμός, αντιρομανισμός, κοινωνικός δαρβινισμός.
Mάθημα ΙΙΙΧ. Η γέννηση των φασιστικών κινημάτων γύρω στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο φασισμός διεκδικεί την εξουσία. Συντηρητικοί, φιλελεύθεροι, και φασίστες.
Mάθημα ΙΙΧ. Καταβολές και μορφές της άκρας δεξιάς στην προπολεμική και τη μεσοπολεμική Ελλάδα. Τα πέντε ρεύματα της ακροδεξιάς. Ίωνας Δραγούμης. Εθνικός Διχασμός, αγροτικό και προσφυγικό ζήτημα. Μεσοπολεμικές δικτατορίες. Τοπικά μαζικά κινήματα.
Mάθημα ΙΧ. Ο φασισμός συντρίβεται στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μεταπολεμική οικονομική άνθηση, κορπορατισμός και περιθωριοποίηση της άκρας δεξιάς. Άκρα δεξιά και φασισμός στην Κατοχή και στον Εμφύλιο.
Mάθημα Χ. Άκρα δεξιά και φασισμός στη μεταπολεμική Ελλάδα, 1950-2010.
Mάθημα ΧΙ. Η αναβίωση του φασισμού και του αντιφασισμού στην Ευρώπη, 1970-2010. Τομές και συνέχειες μεταξύ Νέας Τάξης και Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Mάθημα ΧΙΙ. Φιλελεύθερη, συντηρητική και φασιστική άκρα δεξιά στο πλαίσιο της τερματικής κρίσης του καπιταλισμού.
Mάθημα ΧΙΙΙ. Ανακεφαλαίωση, συνολική συζήτηση.
Εκτός διδακτικών ωρών, προβολή ταινών σχετικών με τον φασισμό.